Migracyjne sieci społeczne

Na początek wypadałoby napisać czym właściwie są sieci społeczne. Są to konfiguracje pewnych osób, grup społecznych, organizacji czy zbiorowości, połączonych w imię lub z racji pewnego celu, zadania bądź pewnej potrzeby. Pojęcie sieci można rozłożyć na dwie główne składowe: po pierwsze jest to zestaw relacji pomiędzy elementami danej sieci, po drugie zaś . pewna zmienna organizująca, leżąca u podstawy tej sieci. W przypadku sieci społecznej tym organizującym podłożem może być prawie każda zmienna społeczna (Gurak i Caces 1992). Czym natomiast jest migracja? Wikipedia podaje bardzo prostą definicję – „migracja to przemieszczanie się ludności mające na celu zmianę miejsca pobytu”.

Migracyjne sieci społeczne w podejściu nowej ekonomi instytucjonalnej, którą reprezentują Guilmoto i Sandron, uważane są za „infrastrukturę” wymiany oraz najbardziej istotny mechanizm wspierający migracje. Przedmiotem analizy sieci społecznych są przede wszystkim struktury i charakter sieci powiązań, a nie jednostki i grupy społeczne jako takie. U podstaw takiego podejścia leży założenie, że „struktury powiązań społecznych stanowią bardziej obiecujące źródło dla socjologicznej interpretacji niż indywidualne charakterystyki oraz, iż analiza służąca zrozumieniu struktur społecznych powinna wykorzystywać sieci społeczne lub inne struktury jako jednostki analizy”. Dzięki badaniu sieci możemy lepiej poznać: struktury powiązań między emigrantami, złożoność tych powiązań, a nie tylko relacji dwustronnych, złożone struktury relacji wzajemności, a nie wyłącznie symetryczne powiązania czy proste systemy hierarchii.

Na sieć społeczną składają się węzły (aktorzy) oraz połączenia (relacje łączące aktorów). Jedną z cech charakteryzujących sieci jest gęstość, determinuje ona natężenie interakcji w danej społeczności: im większa gęstość tym częstsze interakcje. To z kolei określa szybkość przepływu informacji i innych dóbr oraz dynamikę reprodukcji sieci społecznych.
Jako że temat sieci społecznych jest stosunkowo młody, nie dysponujemy jeszcze dużą wiedzą o nich, a w szczególności o migracyjnych sieciach społecznych. Bazując na stosunkowo szerokim przeglądzie literatury, Gurak i Cases (1992), zidentyfikowali najważniejsze funkcje migracyjnych sieci społecznych:

1. chronić (buffering) migrantów przed kosztami i utrudnieniami związanymi z migracją;
2. oddzielać (insulating) migrantów od społeczeństwa przyjmującego i podtrzymywać ich związki ze społecznością wysyłającą;
3. determinować, do pewnego stopnia, kto migruje z danej społeczności lub gospodarstwa domowego;
4. wpływać na wybór obszarów docelowych i wysyłających;
5. wpływać na integrację migrantów w społeczeństwie przyjmującym;
6. służyć jako kanały informacji i innych zasobów oraz jako struktury normatywne;
7. kształtować rozmiar i natężenie migracji. „(Gurak i Cases 1992: 153).

Wydaje mi się, że migracyjne sieci społeczne swój początek w pierwszym emigrancie. To on tworzy pierwsze połączenia z sieciami lokalnymi. Jest również przekaźnikiem informacji o danym kraju, zarobkach, warunkach itp. Przekazując te informacje, może przyczynić się do podjęcia decyzji innych ludzi o emigracji. Nowo przybyłe jednostki stają się nowymi aktorami sieci społecznej. Skupisko tworzy się wokół pierwszego emigranta, gdyż dysponuje on największą wiedzą i doświadczeniem. Najczęściej są to znajomi i rodzina, czyli ludzie z najbliższego otoczenia. Sieci te z czasem rozrastają się o dalszych znajomych. Takie sieci pomagają zaadoptować się do nowych warunków, odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Jednak bardzo prawdopodobne jest, iż czym większa siła połączeń wewnątrz sieci emigracyjnej, tym dłużej może trwać długoterminowa integracja w społeczności przyjmującej. Przypominają mi się dwie sieci społeczne Polaków, które zdarzyło mi się poznać w Irlandii. Pierwsza była mocno zintegrowana, silne więzi łączyły wszystkich ludzi jeszcze gdy mieszkali w Polsce, na przestrzeni kilku lat, po tym jak wyjechali tam pierwsi emigranci, ciągle dojeżdżali następni. Większość tych ludzi pracuje na niskich stanowiskach w najniższym segmencie (sklepy, budowy, wypożyczalnie kaset itp.) i ich kontakt z Irlandczykami ogranicza się do kontaktu w pracy, cały wolny czas spędzają w swoim polskim towarzystwie. Druga grupa była osobiście dla mnie dużo ciekawsza. Powstała z ludzi, którzy przyjechali do Irlandii w parach lub samotnie, poznawali się w różnych okolicznościach. Ta sieć utworzyła się z emigrantów nie tylko z Polski, ale i z Francji, Brazylii, Chin. Aktorzy z tej grupy byli bardzo otwarci na integrację z ludnością miejscową, posiadają dużo znajomych Irlandczyków. Widać gołym okiem połączenia między lokalną siecią społeczną i emigracyjną siecią społeczną. I co też jest bardzo widoczne, zajmują wyższe stanowiska, pracują w biurach, nie pracują fizycznie, zarabiają większe pieniądze. Warto zaznaczyć, iż nie ma istotnych różnic w wykształceniu ludzi z obu sieci, wszyscy posiadają wyższe wykształcenia, lub wyższe niepełne (przerwane studia, urlopy dziekańskie itp.).

Druga grupa (sieć) wykształciła dużo większy kapitał społeczny na rynku lokalnym. Czym jest kapitał społeczny? Pojawia się on często razem z sieciami społecznymi, Bourdieu definiuje go jako „sumę zasobów, rzeczywistych lub wirtualnych, które są dostępne dla danej jednostki lub grupy dzięki posiadaniu trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wzajemnej znajomości i uznania”. Wykształcenie tego kapitału było niezbędne, gdyż ta grupa (2) zamierza zostać w Irlandii na wiele lat, natomiast sieć migracyjna pierwsza jest złożona z ludzi traktujących swój pobyt jako „chwilowy” (pomimo już kilkuletniej obecności w Irlandii). W perspektywie mają powrót do Polski, i wydawanie/inwestowanie zarobionych tam pieniędzy w Polsce.

Bibliografia:

• Gurak D. T. i F. Caces, 1992. .Migration networks and the shaping of migration systems., [w:] Kritz M. M. i inni (red.), International migration systems. A global approach, Oxford: Clarendon Press, s. 150-176.
• http://www.iss.uw.edu.pl/osrodki/cmr/wpapers/pdf/049.pdf
• http://pl.wikipedia.org